Sarrera

Ibaiak, bizi-iturri

http://www.flickr.com/photos/malexorg/2999201206/

Ibaiak balio izugarriko bizi-iturriak dira. Mendi-tontorretan jaiotzen direnetik itsasoratzen diren arte, ibaiak milaka animalia-espezieren eta landare-espezieren bizileku izaten dira.  Gure zainek eta arteriek bezala funtzionatzen dute ibaiek nolabait, gure zain eta arteriek odola eta oxigenoa eramaten baitituzte gorputz osora. Zoritxarrez, ibai asko arriskuan daude, ingurumenaren kutsaduragatik eta ur gezaren gehiegizko kontsumoagatik. Ibai asko oso zikinak egoten dira bokalearen inguruan, eta animaliak ezin izaten dira bertan bizi. Beste batzuetan, ibaiak lehor-lehor iristen dira itsasora, ur-tantarik gabe, eta haien ertzetan ezin izaten da ezer landatu.

Bidaia luze bat hastear zaudete. Hurrengo saioetan, Lurra esploratuko duzue, eta Euskadiko eta munduko ibai nagusiak ezagutuko dituzue. Lotu, beraz, gerrikoak, hegazkina aireratzear dago eta!

1. Etapa

Euskadiko ibaiak

http://www.flickr.com/photos/artberri/4697736300/

Zein dira Euskadiko ibairik garrantzitsuenak? Non itsasoratzen dira? Zer ezaugarri dituzte? Bidaia honen lehenengo etapan, pixka bat hobeto ezagutu ahal izango duzue zuek bizi zareten lurraldea. Euskadiko ibai nagusiak ezagutuko dituzue, eta wiki bat sortuko duzue elkarrekin lan eginez.

1. jarduera. Ireki Google Earth programa, eta aurkitu ibai hauek: Oria, Urola, Deba, Nerbioi, Baia, Zadorra. Erabili posizio-markak () ibaiak aurkitzeko eta izendatzeko.
Aholkua: zailtasunak badituzue ibaiak aurkitzeko Google Earthen, informazio gehiago bila dezakezue Interneteko zenbait web-orritan, adibidez, Wikipedian (http://es.wikipedia.org).

2. jarduera. Taldeka, aukeratu aipatutako ibaietako bat. Wikispaces zerbitzuarekin (http://www.wikispaces.com), egin ibai horri buruzko wiki bat. Wikiak ezin ditu 400 hitz baino gehiago izan, eta galdera hauei erantzun behar die:

• Non jaiotzen da eta non itsasoratzen da ibaia?

• Zenbat kilometro ditu?

• Zer hiritatik igarotzen da?

• Zein dira haren ibaiadar nagusiak?

• Zer berezitasun ditu?

Gogoratu irudiekin, bideoekin eta audio-pistekin osa dezakezuela wikia.

3. jarduera. Erabili aurrez sortu dituzuen posizio-markak, zuen wikiak "geolokalizatzeko". Kode hau erabil dezakezue horretarako:

<a href="helmuga">edukia</a>

Helmugak zuen wikiaren URLa adierazten du, eta edukiak, berriz, lotura-hitzak adierazten ditu.

2. Etapa

Iberiar penintsulako ibaiak

http://www.flickr.com/photos/tvquiero/3823567858/

Iberiar penintsulako ibaiak, oro har, ez dira emari handikoak, euria gutxi eta irregulartasunez egiten duelako. Tajo da ibairik luzeena; Terueletik gertu jaiotzen da, eta Lisboan itsasoratzen da... 1.000 km egin ondoren! Iberiar penintsulako beste ibai garrantzitsu batzuk ere ezagutuko dituzue etapa honetan.

4. jarduera. Aurkitu Google Earthen ibai hauen bokalea: Tajo, Duero, Ebro, Miño, Guadiana, Guadalquivir, Júcar, Segura eta Nerbioi.  Erabili posizio-markak () ibaiak non itsasoratzen diren adierazteko, eta haiek izendatzeko.

5. jarduera. Sortu ibai horiei buruzko mapa kontzeptual bat, Cmap Tools tresnarekin (http://cmap.ihmc.us/). Mapa horretan aurrez aurkitu dituzuen ibai guztiek agertu behar dute, itsasoratzen diren lekuaren arabera, adibide honetan ikus daitekeen moduan:

Gogoratu sarean dauden era guztietako baliabideekin osa dezakezuela mapa.

6. jarduera.  Erabili aurrez sortu dituzuen posizio-markak, zuen mapa kontzeptualak "geolokalizatzeko". Kode hau erabil dezakezue horretarako:

<a href="helmuga">edukia</a>

Helmugak zuen mapa kontzeptualaren URLa adierazten du, eta edukiak, berriz, lotura-hitzak adierazten ditu.

3. Etapa

Munduko ibairik luzeenak

http://www.flickr.com/photos/kurtizanka/4142714617/

1996an, zientzialari-talde bat Amazoniako oihanean (Hego Amerika) sartu zen. 14 egunez jarraian ibili ondoren, eta 5.000 metroko garaierara iritsi ziren, Ande mendietan. Hantxe aurkitu zuten Amazonas ibaiaren jaiolekua, ordura arte uste zena baino 700 km urrunago.  Aurkikuntza hori egin zenetik, Amazonas bihurtu da munduko ibairik luzeena, 6.800 km luze baita (Afrikan dagoen Nilo ibaia baino 100 km luzeago).

Gure bidaiaren etapa honetan, munduko ibairik luzeenak ezagutuko dituzue, eta argazki-erakusketa bat egingo duzue haietako bakoitzari buruz.

7. jarduera. Aurkitu Google Earthen ibai hauen bokalea: Amazonas, Nilo, Hang-Ho (Ibai Horia), Mississippi eta Danubio. Erabili posizio-markak () ibaiak non itsasoratzen diren adierazteko, eta haiek izendatzeko.

8. jarduera. Demagun museo garrantzitsu batean lan egiten duzuela, eta artelanak aukeratzea eta erakusketak antolatzea dela zuen lana.

Taldeka, prestatu argazki-erakusketa bat Flickrekin (http://www.flickr.com) munduko ibairik luzeenetako bati buruz. Aukeratu ibaitik gertu bizi diren landareak, animaliak eta gizarteak erakusten dituzten 10 argazki. Egin aurkezpen labur bat erakusketaren sarrera gisa.

Lana egiteko, hartu kontuan jarraibide hauek:

• Argazkiek deigarriak izan behar dute nolabait (koloreengatik, edukiagatik, osaeragatik...).

• Ez da beharrezkoa argazki guztietan ibaia agertzea, baina argazki guztiek eduki behar dute loturaren bat ibaiarekin.

• Saiatu erakusketa "koherentea" izan dadila; hau da, argazki guztiek eduki dezatela zerbait komuna.

9. jarduera. Erabili aurrez sortu dituzuen posizio-markak, zuen erakusketa "geolokalizatzeko". Kode hau erabil dezakezue horretarako:

<a href="helmuga">edukia</a>

Helmugak zuen erakusketaren URLa adierazten du, eta edukiak, berriz, lotura-hitzak adierazten ditu.

IKT Tresnak

Hauek dira proposamen didaktiko honetan erabiliko diren IKT tresnak:

• Google Earth. Programa informatiko honek Lurra hiru dimentsiotan ikusteko aukera ematen du: http://earth.google.es/ .

Google Earthi buruzko informazio gehiagorako: http://www.eskola20.org/formacion/tutoriales/nivel1/earthmaps/

• Wikispaces. Web 2.0ren tresna bat da, eta elkarlanean arituz multimedia-informaziodun guneak sortzeko aukera ematen du: http://www.wikispaces.com/

Wikispacesi buruzko informazio gehiagorako:http://www.eskola20.org/formacion/tutoriales/nivel1/wikispaces/

• Cmap Tools. Programa honen bidez mapa kontzeptualak sor daitezke, eta gero sarean jarri: http://cmap.ihmc.us/

Cmap Toolsi buruzko informazio gehiagorako: http://www.eskola20.org/formacion/tutoriales/nivel1/picasa_flickr/

• Flickr. Zerbitzu oso ezaguna da, eta argazkiak jartzeko eta partekatzeko balio du: http://www.flickr.com/

Flickri buruzko informazio gehiagorako: http://www.eskola20.org/formacion/tutoriales/nivel1/mapas/

1. Ariketa

Euskadiko ibai bat kokatzea Google Earthen

Lehenengo etapan, Euskaditik igarotzen den ibai hauetakoren bat aukeratu behar dute ikasleek taldeka: Oria, Urola, Deba, Nerbioi, Baia, Zadorra. Bat aukeratu ondoren, talde bakoitzak Google Earthen kokatu beharko du.

Google Earthen puntu bat kokatzeko, haren leiho nagusiaren gainean agertzen diren posizio-markatzaileak erabiliko ditugu:

Markatzailea maparen gainean jarriko dugu, eta, leiho berrian, ibaiaren izena idatziko dugu:

Leiho horretan, deskribapen bat idatz daiteke markatzailearen, eta Google Earthen hautatzen dugun bakoitzean agertuko da. Aurrerago, leiho horretan, ikasleek sortutako wikiaren lotura gehituko dugu.

2. Ariketa

Euskadiko ibai bati buruzko wikia egitea taldeka

Google Earthen ibaiak kokatu ondoren, ikasleek ibaiari buruzko wiki bat egingo dute. Wiki bat multimedia-motako lan-eremu bat da, eta erabiltzaileek edita dezakete web-nabigatzaile batetik, adibidez, Mozilla Firefoxetik edo Internet Exploreretik. Horrelako guneek elkarlanean ikastea sustatzen dute; izan ere, zeregina zenbait pertsonaren artean egin behar dute, eta informazioa trukatu behar dute. Wikien adibiderik argiena Wikipedia da, mundu osoko internauten artean sortutako entziklopedia birtual izugarria.

1. urratsa. Lanean hastea

Euskadiko ibaiei buruzko wikia sortu baino lehen, irakasleak azpimarratu beharko du informazioaren "kalitatea" garrantzitsuagoa dela "kantitatea" baino. Ez badira jarraibide argiak ematen, wikia ordenarik eta koherentziarik gabeko informazio-gordailua bihur daiteke. Horregatik, wikiaren hitz- eta orri-kopurua mugatzea komeni da, eta argi utzi behar da zer galdera erantzun behar diren, adibidez, hauek:

• Non jaiotzen da eta non itsasoratzen da ibaia?

• Zenbat kilometro ditu?

• Zer hiritatik igarotzen da ibaia?

• Zein dira haren ibaiadar nagusiak?

• Zer berezitasun ditu?

Bestalde, wikiak era askotako informazioa eduki beharko luke, adibidez, argazkiak, bideoak eta mapak.

2. urratsa. Wiki bat sortzea

Wikia sortzeko Wikispaces zerbitzua erabiliko dugu: http://www.wikispaces.com/ . Zerbitzu horrek gune mugatu bat ematen die erabiltzaileei beren wikiak sor ditzaten: wikiak publikoak, babestuak edo pribatuak izan daitezke. 2 Gb-ra arteko espazioa erabil daiteke guztira sarean wiki bat sortzeko. Wikispaces zerbitzua wikiaren alboetan agertzen diren iragarkien bidez finantzatzen da.

Wikispacesen wiki bat sortzeko, lehendabizi erabiltzaile gisa erregistratu behar dugu web-orrian. Horretarako, erabiltzaile-izena, pasahitza eta helbide elektroniko bat idatziko ditugu Wikispacesen orri nagusian:

Erregistroa amaitzeko, gure helbide elektronikoan sartuko gara, eta Wikspacesen mezuaren barruan agertzen den estekan klik egingo dugu:

OHARRA: Microsoften posta elektronikoko kontu bat erabiltzen badugu (Hotmail, MSM), ziur asko Wikispacesen mezua mezu baztergarrien karpetara iritsiko zaigu. Kasu horretan, mezua onartu beharko dugu, eta sarrera-erretilura bidali, kontua aktibatu baino lehen.

Wikispacesen erregistratu eta kontua aktibatu ondoren, irakasleak wikiak sortuko ditu (bat hautatutako ibai bakoitzerako). Wikispacesen hiru wiki-mota daude:

• Publikoa (doakoa): edozein internautak ikus eta edita dezake wikia.

• Murriztua (doakoa): wikia publikoa da, baina baimendutako pertsonek bakarrik edita dezakete.

• Pribatua (doakoa lehenengo 30 egunetan): baimenduko erabiltzaileek bakarrik ikus dezakete wikia.

Gure gomendioa da bigarren aukera erabiltzea Euskadiko ibaiei buruzko wikia egiteko.

3. urratsa. Wikian lan egitera gonbidatzea ikasleak

Horren ondoren, taldeko kideak dagokien wikira gonbidatuko ditu irakasleak. Horretarako, wikiaren administrazio-gunera joango gara, eta Invitar a personas (Pertsonak gonbidatu) ikonoaren gainean klik egingo dugu:

Orri berrian taldeko kideen erabiltzaile-izena edo helbide elektronikoa sartuko ditugu, eta Enviar (Bidali) aukeran klik egingo dugu:

2. Ariketa

4. urratsa. Orriak sortzea

Orri berri bat sortzeko, Página Nueva (Orri berria) estekan klik egingo dugu. Wikiaren ezkerreko zutabean dago aukera hori. Orriari izena jarriko diogu, etiketak gehituko dizkiogu nahi izanez gero, eta Crear (Sortu) aukeran klik egingo dugu:

7. urratsa. Wikiko orri bat editatzeko, Editar (Editatu) fitxa aukeratuko dugu: eskuineko goiko izkinan dago. Wikiaren alboen kolorea ahuldu egingo da berehala, eta edizio-barra bat agertuko da. Informazioa sartzeko erabili ahal izango dugu barra hori.

Wikispacesen edizio-sistema testu-prozesadore arrunt batenaren antzekoa da. Zenbait letra-formaturen artean aukera dezakegu, zenbakiak, estekak edo irudiak gehi ditzakegu... Praktika eta irudimen pixka batekin, elementu ugariko wiki bat sor dezakegu.

Hona hemen Wikispacesen edizio-barran agertuko diren ikonoen eta haien funtzioen zerrenda:

	Letra-tipoa aldatzea: lodia, etzana, azpimarratua, letraren kolorea eta letra-tipoa...
	Paragrafoaren hierarkia aldatzea: 1. izenburua, 2. izenburua...
	Zenbakidun zerrenda edo puntukako zerrenda.
	Esteka, fitxategia, objektua edo taula sartzea.
	Azken ekintza desegitea/berregitea.
	Orriaren aurrebista erakustea.
	Edizioa bertan behera uztea.
	Edizioa gordetzea.

8. urratsa. Wikian ibaiaren irudi bat gehitu nahi badugu, disko gogorrean gordetako irudi bat edo sareko irudiren bat erabil dezakegu. Sareko irudi bat erabiliz gero, Wikispacesen oso espazio gutxi kontsumitzen dugu, baina irudia gal dezakegu jatorriko web-orria desagertzen bada.

Gure ordenagailutik irudi bat igotzeko, berriz, File ikonoan klik egingo dugu, eta, gero, Upload File aukeran:

Disko gogorra arakatu eta Wikispacesen gehitu nahi dugun fitxategia hautatu ondoren, kargatzeko prozesua hasiko da. Bi klik egingo ditugu irudia gure wikian txertatzeko:

Kanpoko irudi bat erabiltzeko, Imagen Externa (Kanpoko irudia) fitxa hautatuko dugu, eta irudiaren helbidea idatziko dugu hutsik dagoen laukian: erraz lor dezakegu irudiaren helbidea, saguaren eskuineko botoia eta Copiar ruta la ruta de la imagen (Irudiaren bidea kopiatu) aukera erabiliz. Cargar (Kargatu) fitxan klik egingo dugu, eta gero bi klik irudiaren gainean, wikian sar dadin:

3. Ariketa

Wikia Google Earthen "geolokalizatzea" (aukerakoa)

1. urratsa. Informazioa "geolokalizatzea"

Earthquestaren lehenengo etapa amaitu aurretik azken urrats bat falta zaigu: esteka bat sortzea Google Earthen fitxategitik ikasleek sortu duten wikira. Hartara, ibaiari buruz egindako lan guztia "geolokalizatuta" egongo da. Horretarako, aurrez sortu dugun markatzailearen ezaugarriak editatu behar ditugu. Markatzailea hautatuko dugu, eta propiedades edo ezaugarrietan klik egingo dugu:

Leiho berrian, Descripción (Deskribapena) fitxaren barruan, kode hau sartuko dugu html lengoaian (Interneteko programazio-lengoaiarik ezagunena):

<a href=" helmuga "> edukia </a>

Helmugak web-helbidea adierazten du, eta edukiak, berriz, lotura-hitzak adierazten ditu. Adibidez:

<a href=" http://rionervion.wikispaces.com/">Nerbioi ibaiari buruzko wikia</a>

Hartara, Google Earthen "geolokalizatutako" markatzailetik, ikasleen wikira sar gaitezke zuzenean:

4. Ariketa

Iberiar penintsulako ibai nagusiak kokatzea Google Earthen

Jarduera honen sarrera gisa, ibai horiei buruz dakitena gelan azaltzeko proposa diezaiekegu ikasleei. Ezagutzen al zuten aurrez bederatzi ibai horietakoren bat? Ikusi al dute noizbait haietakoren bat? Ba al dakite zein den luzeena?

Iberiar penintsulako ibaiak kokatzeko, lehenengo jardueran erabili dugun sistema bera erabiliko dugu. Google Eartheko markatzaileekin, ibai bakoitzaren bokalea adieraziko dugu Lurrean. Lana errazteko, Google Earthen bilaketa-menua erabiltzea gomendatzen dizuegu. Menu horretan, Volar a (Hegan egin hona) fitxan, hirien, kaleen eta interesguneen izena idatz dezakegu. Google Earthen nabigatzaileak zuzenean eramango gaitu adierazitako puntura. Adibidez, Tajo ibaiaren bokalea bilatu nahi badugu, eta Lisboan itsasoratzen dela baldin badakigu, hiriaren izena idatziko dugu bilaketa-menuan:

5. Ariketa

Iberiar penintsulako ibaien mapa kontzeptuala egitea

1. urratsa. Cmap Tools deskargatzea

Bigarren jarduera egiteko, Cmap Tools tresna erabiliko dugu. Doan deskarga dezakegu web-helbide honetatik: http://cmap.ihmc.us/download/ . Cmap Tools kode irekiko programa bat da, eta Windows, Linux eta Mac OS sistema eragileetan funtzionatzen du. Floridako Institute for Humane & Machine Cognition erakundeak egin du programa, eta multimedia-motako mapa kontzeptualak sortzeko balio du. Mapak elkarlanean egin daitezke saretik, eta grafiko, PDF edo web-orri gisa esporta daitezke.

2. urratsa. Cmap Toolsekin lanean hastea

Jarduera honen alderdirik interesgarriena da ikasleek kontzeptuak erlazionatzeko eta haien artean lotura hierarkikoak ezartzeko duten gaitasuna sustatzen duela. Ikasleek ez badute inoiz egin mapa kontzeptualik, irakasleak azalpen bat eman beharko luke jardueraren hasieran eta, beharrezkoa balitz, adibideren bat erakutsi beharko luke, esaterako, hau:

http://observatorio.cnice.mec.es/images/upload/ccam0040/freemind/Freemind_html_m15192dc5.jpg

Jarduera hasi aurretik, irakasleak Cmap Toolsen funtzionamendua azal dezake arbel digital elkarreragilean. Intuizioz erabiltzeko moduko tresna da, eta, beraz, ez du zailtasun handirik emango.

Gelan sortuko dugun mapa kontzeptualak 3 hierarkia-maila izango ditu. Maparen kontzeptu nagusia "Iberiar penintsulako ibaiak" izango da. Bigarren mailan, ibaiak itsasoratzen diren hiru lekuak jarriko ditugu: Mediterraneo itsasoa, Kantauri itsasoa eta Ozeano Atlantikoa. Azkenik, aipatu ditugun bederatzi ibaiak gehituko ditugu. Mapa osatzeko, saretik lortutako irudiak eta esteka interesgarriak gehi ditzakegu.

3. urratsa. Kontzeptuak sortzea

Cmap Toolsen kontzeptu bat sortzeko, bi klik egingo ditugu programaren leiho nagusian.

Edizio-leihoa irekiko da zuzenean; haren bidez, letra-tipoaren eta kontzeptuaren formatua alda daiteke. Kontzeptuaren eskuineko beheko izkinan agertzen den ikono txikiak haren tamaina aldatzeko balio du.

4. urratsa. Erlazioak sortzea

Erlazio bat sortzeko kontzeptu berri batekin, kontzeptu nagusiaren gainean dauden geziak erabiliko ditugu. Gezia arrastatuz, kontzeptu berri bat sortuko dugu. Bi kontzeptuen arteko bidean lotura dago, editagarria hori ere:

Hortik aurrera, mapa kontzeptuala osatuko duten kontzeptu guztiak gehituko ditugu, honen antzeko emaitza lortu arte:

5. urratsa. Erlazioak doitzea

Kontzeptuen arteko tartea doitzeko, eta ahalik eta diseinurik atseginena lortzeko, Diseño automático (Diseinu automatikoa) aukera erabil dezakegu: menu nagusiko Formato (Formatua) atalean dago. Jerárquico diseinu automatiko hierarkikoak kontzeptuen hierarkia errespetatzen du. Forzado-Dirigido (Behartua-zuzendua) diseinuak, berriz, kontzeptuen arteko tartea gutxitzen du, hierarkia kontuan hartu gabe:

6. urratsa. Irudiak txertatzea mapa kontzeptual batean

Saretik lortutako irudiekin osatuko dugu mapa kontzeptuala. Horretarako, egile-eskubideetatik libre dauden irudien bilatzaile bat erabiliko dugu, adibidez, Creative Commonsen bilatzailea: http://search.creativecommons.org/ . Bilatzaile horrek, Googleren irudi-bilatzaileak ez bezala, irudi libreak eta copyrighta duten irudiak bereizten ditu. Creative Commonsen bilatzailearekin lortutako argazkiak erabil ditzakegu, argazkiaren egilea eta hark jarritako gainerako baldintzak errespetatzen baditugu, betiere.

Ikasleek ibai bakoitzaren irudi adierazgarri bat bilatu beharko dute. Irudiak mapa kontzeptualera gehituko dira baliabide gisa. Cmap Toolsen, kontzeptu batek era askotako baliabideak izan ditzake, adibidez, PDFak, audio-fitxategiak, bideoak bai eta beste mapa kontzeptual batzuk ere.

Ibaiaren irudia bilatu eta disko gogorrera deskargatu ondoren, kontzeptua hautatuko dugu saguaren eskuineko botoiarekin, eta Agregar y editar enlaces a los recursos (Estekak gehitu eta editatu baliabideetara) aukera hautatuko dugu. Leiho berrian, gure ordenagailua araka dezakegu, eta ibaiaren irudia baliabideen zerrendara gehi dezakegu.

Mapa kontzeptualean baliabide berri bat gehitzen dugunean, ikono txiki bat agertzen da kontzeptuaren beheko aldean, eta hura zabaltzeko erabili ahal izango dugu:

Amaitutakoan, mapa kontzeptuala gune publiko batean gordeko dugu. Cmap Toolsen aukerarik interesgarrienetako bat da programak doako gune bat eskaintzen duela sarean, gure mapa kontzeptualak gordetzeko. Hartara, erraz argitara eta parteka ditzakegu tresna horrekin egin ditugun lanak.

7. urratsa. Mapa kontzeptuala gordetzea

Lan bat gune publiko batean gordetzeko, erabiltzaile-karpeta bat sortu behar du Cmap Toolsen zerbitzarian. Vistas (Ikuspegiak) leihoan, Cmaps en Sitios (Cmaps guneetan) aukera hautatuko dugu:

Erabiltzaileen karpetaren barruan, IHMC Public Cmaps gunean, geure erabiltzaile-karpeta sortuko dugu; Cmap Toolsekin sortutako mapa kontzeptual guztiak gorde ahal izango ditugu bertan:

Cmap Toolsen zerbitzarian gure karpeta sortu eta gero, mapak sarean jar ditzakegu. Horretarako, leiho nagusian, Archivo - Guardar Como (Fitxategia - Gorde honela) bidea jarraituko dugu. Sortu berri dugun karpeta bilatuko dugu Mis Sitios (Nire guneak) gunean, eta Guardar (Gorde) aukeran klik egingo dugu:

Cmap Toolsen zerbitzarian mapa kontzeptuala gorde eta gero, programak web-helbide bat emango digu. Mapa estekatzeko eta Mozilla Firefox edo Internet Explorer nabigatzaileetatik ikusteko erabil dezakegu helbide hori. Leiho nagusiaren beheko aldean agertuko da helbidea:

6. Ariketa

Mapa kontzeptuala Google Earthen "geolokalizatzea" (aukerakoa)

Azkenik, lehenengo jardueran egin dugun bezala, mapa kontzeptuala Google Earthen "geolokalizatzea" proposatzen dizuegu. Iberiar penintsulako ibaien markatzaileak edita ditzakegu, ikasleen lana gehitzeko. HTML kode hau erabil dezakegu horretarako:

<a href=" helmuga "> edukia </a>

Helmugaren ordez mapa kontzeptualaren web-helbidea jarri behar dugu, eta edukiaren ordez, berriz, lotura-hitzak jarri behar ditugu.

Honako hau izan daiteke azken emaitza Google Earthen:

7. Ariketa

Munduko ibairik luzeenak Google Earthen kokatzea

Jarduera hau proposamen didaktikoko hiru jardueretan errepikatzen da. Hartara, hiru jarduerak amaitzean, ikasleek Google Eartheko fitxategi bat izango dute, eta ikasi dituzten ibai guztiak kokatuta egongo dira bertan. Jarduera honetan, aurrez aipatu ditugun munduko ibairik luzeenak markatzaileekin kokatuko dira.

8. Ariketa

Argazki-erakusketa bat sortzea markatzaile sozialen zerbitzu batekin

Markatzaile sozialak web 2.0ren zerbitzu ezagunenetako bat dira. Horrelako zerbitzuei esker, erabiltzaileak helbide interesgarriak gorde ditzake, eta sarean partekatu. Normalean helbide interesgarriak gako-hitzekin etiketatzen dira, gero errazago aurkitu ahal izateko. Web-nabigatzaileak sortu zirenetik egon den "Gogokoak" tresnaren bertsio hobe bat dira, nolabait, markatzaile sozialak.

Sarean zenbait markatzaile sozial ditugu, besteak beste, Delicious, Mister, Wrong edota Blinklist. Zerbitzu horietako bakoitzak bere berezitasunak ditu, baina funtzio nagusiak berberak dira.

1. urratsa. Flickrekin lanean hastea

Jarduera hau egiteko, Flickr erabiliko dugu. Flickr ez da markatzaile sozial bat berez, baina markatzaile sozialen antzeko alderdi asko ditu. Flickrekin argazkiak kargatu, konpartitu eta etiketatu ditzakegu. Horrez gain, argazki-erakusketak eta eztabaida-taldeak sor ditzakegu, eta horrek aplikazio didaktiko asko ditu.

2. urratsa. Yahoon kontu bat sortzea

Flickr erabiltzeko, kontu bat ireki beharko dugu Yahoon. Yahooren orri nagusian (http://es.yahoo.com ) erregistro-aukera hautatuko dugu:

Erregistro-inprimakia bete ondoren, Crear mi cuenta (Nire kontua sortu) aukeran klik egingo dugu. Yahooko bost kontu sortuko dira guztira.

Gela bost taldetan banatuko dugu gero. Talde bakoitzak Flickren sortutako kontuetako bat kudeatuko du, eta ibaietako bati buruzko erakusketa egingo du. Erakusketek, ibaien argazkiak edukitzeaz gain, aurkezpen labur bat ere eduki beharko dute (zer kontinentetan dagoen ibaia, zer ibilbide egiten duen, bitxikeriak...).

3. urratsa. Irudiak hautatzea

Garrantzitsua da jarraibide argi batzuk ematea irudiak bilatzeko. Komeni da, paisaia erakusten duten irudiez gain, zuzenean edo zeharka herrialde bakoitzeko bizimodua erakusten duten irudiak ere egotea.

Ikasleen interesa pizteko, jarduera honetan artelanak hautatzeaz eta erakusketatan jartzeaz arduratzen den museo-kontserbatzaile baten lana egingo dutela esango diegu. Erakusketa publikoa izango dela ere azalduko diegu; hau da, Flickreko erabiltzaile guztiek ikusi ahal izango dutela haien lana. Talde bakoitzak arretaz hautatu beharko ditu argazkiak, gelakideentzat deigarriak izan daitezen. Zenbait alderdi hartuko dira kontuan: argazkiaren edukia, osaera, osotasunaren koherentzia...

Flickren ibaien argazkiak bilatzeko, pantailaren goiko aldean agertzen den bilaketa-menua erabiliko dugu:

Etiketak lagungarriak izan daitezke argazkiak bilatzeko. Etiketa ("Tag" izenez ere ezaguna) datu digital jakin bat deskribatzen duen gako-hitza da. Etiketak bilaketa-mekanismo oso ezagunak dira web 2.0n; izan ere, sareko edukiak bereizteko eta kategorizatzeko balio dute, eta, hartara, errazago bila eta koka daitezke eduki horiek.

Flickreko argazki gehienak etiketen bidez sailkatuta daude. Pantailaren eskuineko aldean ikus ditzakegu argazkien etiketak:

Etiketetako bat hautatzen badugu, gako-hitz horrekin kategorizatutako argazki guztiak agertuko dira.

Flickren argazkiak bilatzeko beste modu bat mapa erabiltzea da. Flikren dauden irudi gehienak "geolokalizatuta" daude, eta mapa erabil dezakegu haiek aurkitzeko. Horretarako, Explorar (Arakatu) goitibeherako menuan Mapa del mundo (Munduko mapa) hautatuko dugu:

Bilaketa-menuan gako-hitzak idatzi ondoren, argazki guztiak agertuko dira mapan. Nahikoa izango da puntuetako bat hautatzea, argazkia ikusi ahal izateko:

4. urratsa. Flickren erakusketa bat sortzea

Erakusketa berri bat sortzeko, argazkiaren orrian, Acciones (Ekintzak) goitibeherako menua hautatuko dugu, eta gero Agregar a una expo (Erakusketa batera gehitu) aukera:

Argazki bat erakusketa batera gehitzen dugun lehenengo aldian, erakusketaren izenburua eta deskribapena aukeratu beharko ditugu:

Erakusketa batek hiru atal ditu. Goiko aldean erakusketaren deskribapen labur bat agertzen da, bai eta erakusketako argazki guztien koadro txikiak ere. Erdiko aldean argazkiak handiturik ditugu (argazki bakoitza bere egilearekin identifikatzen da). Azkenik, erakusketaren beheko aldean bisitarien iruzkinak daude.

Flickren, erakusketa batek 18 argazki izan ditzake gehienez. Proposamen didaktiko honetan erakusketa txikiagoak egitea gomendatzen dugu, 5-10 argazkikoak. Hartara, argazkiak arretaz hautatzera bultzatuko ditugu ikasleak.

Erakusketak arbel digital elkarreragilean aurkeztuko dira. Autoebaluazio gisa, beren kideen erakusketetan iruzkinak egitera anima ditzakegu ikasleak.

9. Ariketa

Erakusketa Google Earthen "geolokalizatzea" (aukerakoa)

Azkenik, Earthquest osoan zehar eduki duten Google Earthen fitxategian "geolokaliza" ditzakete erakusketak ikasleek. Horretarako, aurreko jardueretan erabili dugun HTML kode bera erabiliko dugu:

<a href=" helmuga "> edukia </a>

Helmugak erakusketaren URLa adierazten du, eta edukiak, berriz, lotura-hitzak adierazten ditu. Adibidez:

<a href="http://www.flickr.com/photos/53861793@N06/galleries/72157624813513281/">Mississippi ibaiari buruzko argazki-erakusketa</a>

Honako hau izan daiteke azken emaitza:

Ikasgelako programazioa

1. jarduera. Euskadiko ibaiak "geolokalizatzea". Wiki bat egitea.

Lehenengo jarduera honetan, Euskadiko ibaien ezaugarriak eta kokapena ezagutzera gonbidatuko ditugu ikasleak. Google Earthen ibaiak aurkitu ondoren, ikasleek wiki bat egingo dute taldeka, eta wiki horretan multimedia-informazioa jarri ahal izango dute.

Arloko gaitasun espezifikoak	IKT gaitasun espezifikoak *	Ebaluazio-irizpideak
Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna Hizkuntza erabiltzea ahoz nahiz idatziz komunikatzeko, errealitatea adierazteko, interpretatzeko eta ulertzeko, eta jakintza sortzeko eta komunikatzeko. Ahozko nahiz idatzizko hizkuntza ongi erabiltzea zenbait testuingurutan. Mundu fisikoa ezagutzeko eta harekin interakzioa izateko gaitasuna Ezagutza zientifikoaren jarrerak eta ohiturak garatzea eta aplikatzea: arazoak identifikatzea eta planteatzea, behatzea, aztertzea, esperimentatzea, emaitzak jakinaraztea, zenbait testuingurutan aplikatzea... Informazioaren tratamendua eta gaitasun digitala Informazioaren tratamenduko trebetasunak; informazioa bilatzea, lortzea, prozesatzea eta jakinaraztea, eta informazio hori jakintza bihurtu ahal izatea. Ikasten ikasteko gaitasuna. Teknikak garatzea arreta jartzeko, kontzentratzeko, oroimenerako, hizkuntzaren ulermenerako eta adierazpenerako, lan intelektualerako, lorpen-motibaziorako, talde-lanerako, autoebaluaziorako...	F2.1. Interneteko zerbitzuak erabiltzea (web-bilatzaileak eta beste batzuk), informazioa bilatzeko. F2.4. Informazioa modu logikoan antolatzea, karpetatan eta azpikarpetatan, fitxategiei izen egokia emanda eta mota batekoak eta bestekoak bereizita. A2.1. Ingurune birtual bat maneiatzen hastea eta ingurune horietako oinarrizko eragiketak ikasteko gai izatea. A3.3. Webean oinarritutako informazioa bilatu, aukeratu eta sailkatzea, kanpoko irizpideak erabiliz iturriak baliozkoak diren edo ez zehazteko. A3.6. Jarduerak edo proposamenak ezarritakoaz haratago joatea, bere interesek eraginda. C2.2. Informazioaren erabilerari buruzko arauak betetzea, eta, bereziki, bideo, audio, kanta eta monografien jabetza intelektualari dagokionez. C2.3. Webean informazioa erabiltzeari dagokionez zer konbentzio dauden jakitea, egileei aitorpena eman eta iturriak behar bezala aipatzeko.	Euskadiko ibai nagusiak ezagutzen ditu. Kantauri itsasoan itsasoratzen diren ibaien ezaugarriak identifikatzen ditu. Interneten informazioa bilatzen du, eta informazio hori laburbiltzen du. Wiki bat egin dezake, sarean lortutako informazioa erabilita. Trebetasunez konbinatzen du multimedia-informazioa: testua, irudiak, bideoak...

* "Eskola 2.0" proposamenean Lehen Hezkuntzako 5. mailako ikasleentzako IKT gaitasunei buruz adierazitakoaren barruko itemak. Lantegi honi erantsitako materialetatik aterata: Irakasleentzako eta ikasleentzako IKT gaitasunen mapa.

Ikasgelako programazioa

2. jarduera. Iberiar penintsulako ibaiak "geolokalizatzea". Mapa kontzeptual bat egitea.

Bigarren jarduera Iberiar penintsulako ibai nagusiei buruzkoa da. Ikasleek, Interneten laguntzarekin, ibai horien bokaleak kokatu beharko dituzte Google Earthen. Gero, mapa kontzeptual bat egingo dute banaka Cmap Toolsekin, eta irudiak eta beste multimedia-baliabide batzuk erabil ditzakete bertan.

Arloko gaitasun espezifikoak	IKT gaitasun espezifikoak*	Ebaluazio-irizpideak
Mundu fisikoa ezagutzeko eta harekin interakzioa izateko gaitasuna Ezagutza zientifikoaren jarrerak eta ohiturak garatzea eta aplikatzea: arazoak identifikatzea eta planteatzea, behatzea, aztertzea, esperimentatzea, emaitzak jakinaraztea, zenbait testuingurutan aplikatzea... Informazioa bilatzea, aukeratzea, erregistratzea, tratatzea eta aztertzea, zenbait teknika eta estrategia erabilita: ahozkoak, idatzizkoak, ikus-entzunezkoak, digitalak edota multimediakoak. Informazioaren tratamendua eta gaitasun digitala Informazioaren tratamenduko trebetasunak; informazioa bilatzea, lortzea, prozesatzea eta jakinaraztea, eta informazio hori jakintza bihurtu ahal izatea. Ikasten ikasteko gaitasuna. Jakitea zer dakigun, nola ikasten den eta nola egiten den aurrera ikasketetan. Teknikak garatzea arreta jartzeko, kontzentratzeko, oroimenerako, hizkuntzaren ulermenerako eta adierazpenerako, lan intelektualerako, lorpen-motibaziorako, talde-lanerako, autoebaluaziorako...	F2.1. Interneteko zerbitzuak erabiltzea (web-bilatzaileak eta beste batzuk), informazioa bilatzeko. A2.1. Ingurune birtual bat maneiatzen hastea eta ingurune horietako oinarrizko eragiketak ikasteko gai izatea. A3.3. Webean oinarritutako informazioa bilatu, aukeratu eta sailkatzea, kanpoko irizpideak erabiliz iturriak baliozkoak diren edo ez zehazteko. A3.6. Jarduerak edo proposamenak ezarritakoaz haratago joatea, bere interesek eraginda. C2.2. Informazioaren erabilerari buruzko arauak betetzea, eta, bereziki, bideo, audio, kanta eta monografien jabetza intelektualari dagokionez. C2.3. Webean informazioa erabiltzeari dagokionez zer konbentzio dauden jakitea, egileei aitorpena eman eta iturriak behar bezala aipatzeko.	Iberiar penintsulako ibai nagusiak ezagutzen ditu eta mapan koka ditzake. Espainiako eta Portugalgo ibaiei buruzko mapa kontzeptual bat egin dezake, itsasoratzen diren lekuaren arabera. Multimedia-baliabideak erabiltzen ditu gelako lanak osatzeko.

* "Eskola 2.0" proposamenean Lehen Hezkuntzako 5. mailako ikasleentzako IKT gaitasunei buruz adierazitakoaren barruko itemak. Lantegi honi erantsitako materialetatik aterata: Irakasleentzako eta ikasleentzako IKT gaitasunen mapa.

Ikasgelako programazioa

3. jarduera. Munduko ibairik luzeenak "geolokalizatzea". Argazki-erakusketa bat sortzea.

Proposamen didaktiko honetako azken jardueran, ikasleek ibilbide bat egin beharko dute argazkiekin munduko ibairik ezagunenetan zehar. Gela taldetan banatuko da, eta talde bakoitzak argazki-erakusketa bat egingo du Flickr erabiliz. Jarduera honetan aurrekoetan baino gehiago hausnartu beharko dute ikasleek, eta ingurunearen ezaguerako eskoletan arte-ikasgaietako edukiak sartuko dira.

Arloko gaitasun espezifikoak	IKT gaitasun espezifikoak*	Ebaluazio-irizpideak
Mundu fisikoa ezagutzeko eta harekin interakzioa izateko gaitasuna Informazioa bilatzea, aukeratzea, erregistratzea, tratatzea eta aztertzea, zenbait teknika eta estrategia erabilita: ahozkoak, idatzizkoak, ikus-entzunezkoak, digitalak edota multimediakoak. Pertsonek ingurune fisikoan duten eragina: haien kokalekuak, jarduera eta ingurune fisikoan egiten dituzten aldaketak. Informazioaren tratamendua eta gaitasun digitala Informazioaren tratamenduko trebetasunak; informazioa bilatzea, lortzea, prozesatzea eta jakinaraztea, eta informazio hori jakintza bihurtu ahal izatea. Kultura- eta arte-gaitasuna Kultura- eta arte-adierazpenak ezagutzea, ulertzea, aintzat hartzea eta kritikoki baloratzea. Ikasten ikasteko gaitasuna. Jakitea zer dakigun, nola ikasten den eta nola egiten den aurrera ikasketetan. Teknikak garatzea arreta jartzeko, kontzentratzeko, oroimenerako, hizkuntzaren ulermenerako eta adierazpenerako, lan intelektualerako, lorpen-motibaziorako, talde-lanerako, autoebaluaziorako...	F2.1. Interneteko zerbitzuak erabiltzea (web-bilatzaileak eta beste batzuk), informazioa bilatzeko. A2.1. Ingurune birtual bat maneiatzen hastea eta ingurune horietako oinarrizko eragiketak ikasteko gai izatea. A3.3. Webean oinarritutako informazioa bilatu, aukeratu eta sailkatzea, kanpoko irizpideak erabiliz iturriak baliozkoak diren edo ez zehazteko. A3.6. Jarduerak edo proposamenak ezarritakoaz haratago joatea, bere interesek eraginda. C2.2. Informazioaren erabilerari buruzko arauak betetzea, eta, bereziki, bideo, audio, kanta eta monografien jabetza intelektualari dagokionez. C2.3. Webean informazioa erabiltzeari dagokionez zer konbentzio dauden jakitea, egileei aitorpena eman eta iturriak behar bezala aipatzeko.	Munduko ibairik luzeenak ezagutzen ditu eta mapan koka ditzake. Trebetasunez erabiltzen ditu markatzaile sozialak. Argazkiaren balio artistikoa ikusten du, eta beste errealitate batzuk adierazteko balio duela ulertzen du.

* "Eskola 2.0" proposamenean Lehen Hezkuntzako 5. mailako ikasleentzako IKT gaitasunei buruz adierazitakoaren barruko itemak. Lantegi honi erantsitako materialetatik aterata: Irakasleentzako eta ikasleentzako IKT gaitasunen mapa.